Jeśli jesteś ciekawy/a w jaki sposób niektóre substancje chemiczne, znane jako substancje zaburzające gospodarkę hormonalną, mogą mieć negatywny wpływ na Twoje zdrowie czy prawidłowy rozwój Twojego dziecka, a także co możesz zrobić, aby ograniczyć narażenie w czasie ciąży, zapraszamy do przeczytania tego wpisu. 

Jaką rolę odgrywają hormony?

Wszyscy wiemy, jak ważna dla utrzymania dobrego samopoczucia jest zrównoważona dieta oraz regularne ćwiczenia. Natomiast bardzo często pomijamy jeden krytyczny element, który może również wpływać na nasze zdrowie: narażenie na działanie chemikaliów środowiskowych i toksyn! Czy pamiętasz z lekcji biologii jak działa układ hormonalny?

Rolą hormonów jest przekazywanie informacji między poszczególnymi organami, a wytwarzane są przez gruczoły dokrewne, tworzące układ hormonalny. To właśnie hormony tarczycy, przysadki, nadnerczy, jajników, trzustki, szyszynki decydują o naszym zdrowiu, nastroju czy wyglądzie. Jeśli równowaga hormonalna jest zaburzona, nasz organizm wysyła nam sygnały w postaci złego samopoczucia, czego konsekwencją jest rozwój choroby.

Zrozumienie głównych przyczyn braku równowagi może pomóc w zapobieganiu niektórym problemom zdrowotnym, które mogą wpływać na zdrowie nasze lub nienarodzonego dziecka. 

Czym dokładnie są substancje zaburzające gospodarkę hormonalną i  Jak mogą wpływać na płód?

Zdaniem wielu naukowców, do znaczących przyczyn redukcji wskaźnika urodzeń (TFR – total fertillity rate) należy zaliczyć pogłębiające się problemy z płodnością populacji z powodu zatruć środowiskowych – szczególnie substancjami hormonopobobnymi / endokrynomimetykami EDCs.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje substancję zaburzającą gospodarkę hormonalną jako: „substancję lub mieszaninę egzogenną, która zmienia funkcje układu hormonalnego, a w konsekwencji powoduje szkodliwe skutki zdrowotne w nienaruszonym organiźmie, jego potomstwie lub subpopulacji”. W skrócie możemy powiedzieć, że substancje zaburzające gospodarkę hormonalną są substancjami chemicznymi, które mogą bezpośrednio wpływać na prawidłowe funkcje hormonalne m.in. powodując u niemowląt problemy rozwojowe, upośledzenia, choroby, a także zaburzenia w późniejszym okresie dojrzewania.

Czy wiecie, że substancje zaburzające gospodarkę hormonalną (EDC) mogą zmienić system hormonalny dziecka na różne sposoby poprzez:

  • hamowanie, aktywowanie i/lub modyfikowanie naturalnej produkcji niektórych hormonów
    i zakłócanie sygnalizacji komórkowej;
  • naśladowanie funkcji hormonalnej i zastąpienie naturalnych hormonów;
  • zwiększenie produkcji pewnych hormonów i zmniejszenie produkcji innych, powodując brak równowagi.

Pamiętajmy, że wszystkie EDCs dostały się do środowiska wyłącznie z powodu działalności człowieka, tzn. są pochodzenia antropogennego. A więc to człowiek – czyli MY jesteśmy odpowiedzialni za to, że codziennie jesteśmy narażeni na wiele zanieczyszczeń środowiska. Oprócz obecności w zanieczyszczonej wodzie pitnej, przetworzonej żywności, zabawkach, pojemnikach na żywność, plastikowych butelkach, lekach i pestycydach, chemikalia zaburzające gospodarkę hormonalną często czają się w alarmującej liczbie produktów do pielęgnacji ciała m.in. preparatach do mycia twarzy, ciała, perfumach, filtrach słonecznych, a także w artykułach gospodarstwa domowego:  detergentach do prania, środkach czyszczących i wielu innych.

Prenatalne narażenie (narażenie w trakcie ciąży) na działanie substancji zaburzających gospodarkę hormonalną może niekorzystnie wpływać na rozwijający się płód, zwłaszcza gdy rozwijają się narządy. Gdy komórki zaczynają rosnąć i różnicować się, bardzo ważne dla prawidłowego rozwoju dziecka jest zachowanie równowagi hormonalnej. Dlatego też nawet nieznaczna dawka EDCs może spowodować znaczne uszkodzenie rozwijającego się płodu. Również małe dzieci, zwłaszcza noworodki, są bardzo podatne na substancje chemiczne. Ponieważ ich narządy są jeszcze niedojrzałe, nie są w stanie metabolizować i eliminować toksyn, przez co stają się bardziej podatne na szkodliwe działanie tych substancji.

Ciekawostka

U 99-100% amerykańskich ciężarnych kobiet wykrywa się (współcześnie, druga połowa XXI wieku) osiem klas ksenobiotyków (spośród 12 badanych). Są to m.in. polibromowane dietery bifenylowe (PBDEs), polichlorobifenole (PCBs), chloroorganiczne pestycydy, fenole, ftalany, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (PAHs), nadchlorany. W innym badaniu przeprowadzonym przez Enviromental Working Group  znaleziono ślady licznych chemikaliów w krwi pępowinowej badanych 10 amerykańskich dzieci. Spośród 287 wykrytych substancji chemicznych, aż 180 okazało się rakotwórczymi, a 217 było toksycznych dla mózgu i układu nerwowego, natomiast 208 z tych substancji powoduje wady wrodzone lub nieprawidłowy rozwój u zwierząt (u zwierząt, ponieważ takich badań nie przeprowadza się na ludziach).

Podsumowując

Hormonopodobne chemikalia EDCs o działaniu antyandrogenów i estrogenów mogą czynić ogromne szkody we wczesnym okresie rozwoju narządów i układów dziecka, tzn. w okresie prenatalnym (ciąża) i karmienia piersią. Zebrano już bardzo dużo dowodów na bezpośrednią ingerencję środowiskowych EDCs (działających w bardzo niskich stężeniach) w rozwoju płodu/dziecka, jak również oddziałujących na układ rozrodczy u dorosłych mężczyzn (spermatogeneza).

Czy zdajemy sobie sprawę z tego jakie są długoterminowe konsekwencje narażenia na EDCs?

Badania wykazały, że długotrwałe narażenie na przemysłowe substancje chemiczne i zanieczyszczenia może powodować subtelne, ale ważne zmiany we wczesnym rozwoju dziecka, które mogą ujawnić się w dzieciństwie lub dopiero w wieku dorosłym.

Długoterminowe reperkusje zależą od ilości, częstotliwości, czasu i rodzaju substancji chemicznych, na które narażona jest matka i jej dziecko.

Warto pamiętać

Bardzo często stężenia EDC w poszczególnych produktach są niskie jednak używanie regularnie wielu kosmetyków czy środków czystości jednocześnie może zaostrzyć poziomy toksyczności, inaczej zwane „efektem koktajlu”.

W dłuższej perspektywie wielokrotne narażenie na EDC w młodym wieku może potencjalnie prowadzić do wielu problemów zdrowotnych w wieku dorosłym, takich jak rak, cukrzyca, problemy z płodnością, zaburzenia neurodegeneracyjne i inne. 

Czy wiesz, że przeciętna kobieta używa codziennie kilkanaście produktów do pielęgnacji ciała, narażając się na kontakt z około 170 chemikaliami?

Mimo, że kremy do twarzy i ciała zawierają znikomą dawkę substancji chemicznych zaburzających gospodarkę hormonalną, w przypadku codziennego stosowania w połączeniu z innymi produktami do higieny osobistej, produktami gospodarstwa domowego i innymi, te substancje chemiczne penetrujące skórę mogą gromadzić się w naszym ciele każdego dnia, przyczyniając się w dłuższej perspektywie czasu do  problemów zdrowotnych.

Substancje zaburzające gospodarkę hormonalną ukrywają się w Twoich kosmetykach i środkach czystości

Naszym zdaniem nie jest możliwe całkowite pozbycie się EDC z naszego życia, natomiast poniżej znajduje się lista substancji znajdujących się w wielu produktach do pielęgnacji ciała i gospodarstw domowych, które zakłócają działanie hormonów.

Warto zapoznać się z tą listą, aby dowiedzieć się, jaki wpływ mają na Ciebie i Twoją rodzinę EDCs oraz co najważniejsze jak ich unikać!

Substancje zaburzające gospodarkę hormonalną:

  • BHA i BHT
  • Bisfenole
  • Chemiczne filtry UV
  • Etery glikolowe
  • Etoksylany
  • Fenole
  • Ftalany
  • Organiczne związki cyny OTS
  • Perfluorooctany PFOS
  • Pestycydy o krótkim okresie trwania
  • Prabeny
  • Samikarbazyd
  • Triclosan
  • Trwałe pestycydy chloroorganiczne
  • Winklozolina